چشم ببر (Eye of the Tiger) آهنگ تم فیلم راکی 3 است، فیلمی که معروفترین سینمایی سال 1982 شد. تونی اسکاتی مدیر کمپانی ضبط آثار گروه ”سروایور (Survivor)” بود و داشت برای سیلوستر استالون (بازیگر و کارگردان آمریکایی) تعدادی از آهنگ‌های آلبوم پیشین سروایور به نام ”Premonition” را پخش می کرد. استالون بر این باور بود که صدا، استایل و روح خیابانی آهنگ باید با فیلم اش هماهنگ باشد، بنابراین به ”جیم پیتریک (Jim Peterik)” و ”فرانکی سالیوان (Frankie Sullivan)” از بنیانگذاران و ترانه سرایان اصلی سروایور، درخواست سرودن و ساخت ترانه ایی ویژه می دهد، و بر روی دستگاه پیام گیر (Answering Machine) آنها پیغام میگذارد. در این باره جیم پیتریک توضیح می‌دهد که دستگاه‌های پیام گیر آن زمان تازگی داشتند و وقتی که دیده چراغ دستگاه شان چشمکزن شده هیحانزده می‌شود و دکمۀ پلی آن را که می‌زند می‌شنود: ”هی جیم این یه پیام خوش آینده که تو اینجا داری. سیلوستر استالون هستم. پیتریک اضافه میکند که این خیلی غیر منتظره بود که واقعاً پیام از او (سیلوستر استالون) باشد، اما او بود و نحوه صحبت کردن اش واقعاً همانجوری بود که او صحبت میکند”.
دوتا فیلم نخست راکی از تم ارکسترال بسیار زیبایی بهره می‌برد که بیل کانتی آن را نوشته بود. آهنگ ”Gonna Fly Now” از این ساخته‌ها در سال 1977 تبدیل به آهنگ شماره یک آن روزگار شده بود. پیتریک در این باره می گوید: ما نمی خواستیم کاری مانند این بسازیم. استالون، در نخستین گفتگوهاش با ما، کاملاً روشن کرده بود که میخواد خودش رو با اون کار فاصله بده. برای او، آن کار، کار بزرگی بود اما میخواست کار جدید، بازار جوانان رو مجذوب خودش کنه. وقتی به گذشته نگاه میکنم، خنده‌داره که فکر کنم اون زمان بخشی از این پروژه سخت و بزرگ بودم. ما تلاش می‌کردیم که در ساخت کار جدید دچار حال و هوای ”Gonna Fly Now” نشیم.
جیم پیتریک می گوید: “با توجه به اصل این آهنگ ما یک بخش خشن از فیلم داشتیم که صحنه "چشم ببر" با آهنگ Another One Bites the Dust گروه کوئین ظاهر می شد. فرانکی و من این صحنه ها رو می دیدیم، مشت هایی بودند که پرتاب می شدند، ما همینطور پیش میرفتیم و می‌دیدیم که بصورت مسحور کننده ایی داره کار میکنه.” ما به استالون زنگ زدیم و گفتیم، چرا از همین کار (آهنگ کوئین) استفاده نمی کنی؟! او گفت، خوب، ما نمی تونیم حق انتشار این آهنگ رو بگیریم. فرانکی و من به هم نگاه کردیم و گفتیم، مرد! این کار برای چنین صحنه‌هایی بی ماننده. ما ازش الهام گرفتیم، داریم تلاش می‌کنیم که آهنگ بهتری بسازیم. من الان این کارو شروع کردم. ریف گیتار کشنده و آغاز اون آکوردهای شدیدی که با مشت های رد و بدل شده روی پرده می دیدیم؛ و اینجوری همه آهنگ در سه روز آینده شکل گرفت.”
جیم پیتریک توضیح می‌دهد که: فرانکی (سالیوان) با یه شعری اومد با این مضمون ”Back on the street, doin' time, taking chances” من بی درنگ عاشقش شدم و پشنهاد دادم ”Rising up, back on the street, did my time, took my chances” تا با داستان جور باشه و همچنین ریتم واژه‌ها با موزیکی که تو سرم می‌شنیدم هماهنگ باشه. اون لحظه قطعاً جرقۀ اشعاری بود برای آغاز آهنگ. تا دو ساعت آینده در تشعشع این جرقه پرواز کردیم و واژه‌ها رو گنجوندیم، کاست ریکوردر بدون وقفه ضبط می‌کرد تا اینکه به بخش‌های خوبی که داشتیم، بشه رجوع کرد، و در پایان روز، 80% موزیک و 30% ترانه کامل شده بود. در چند روز آینده، من سخت روی شعر کار کردم، بخش‌هایی از دیالوگ فیلم به یادم می اومد، مانند: “Went the distance” (اشاره به جمله ایی در فیلم نخست راکی).
نام نمادین این آهنگ امر مشخصی نبود. جیم پیتریک در این باره می گوید: ”واضح بود که در ابتدا، شگفت زده می‌شدیم اگه اسمش رو میذاشتیم "Eye of the Tiger". در نخستین پیش نویس کار نام هایی چون:
- It's the eye of the tiger
- It's the thrill of the fight
- Rising up to the spirit of our rival و آخرین موردی که گروه به آن می‌اندیشید Survival بود”.”ما داشتیم میرفتیم که اسم کار رو بذاریم «Survival». در طرح قافیه شعر، شما میتونید بگید که ما «Rival» رو با «Survival» هم قافیه داشتیم. در پایان روز، به هم گفتیم، «آیا دیوانه نیستیم؟» و به این نتیجه رسیدیم که «Rival» از نظر قافیه با واژۀ «Tiger» خوب از آب در نمیاد. پس انتخاب درست رو پیدا کردیم و نظرمون شد «Eye of the Tiger».”
پیتریک روزی در حال رانندگی با یک Intro (پیش درآمد) می آید، او در جستجوی یک آغاز دراماتیک برای آهنگ بود، که تأکید داشت بر مشت هایی که در بخش مبارزه فیلم پرتاب می شد. این بخش ورودی به آهنگ یادآور مقدمه ایی بود که او و سالیوان چند سال پیش از آن برای آهنگ ”YoungBlood” در نخستین آلبومشان در نظر گرفته بودند.
سیلوستر استالون عاشق این آهنگ می شود. وقتی او دموی (Demo) کار را می شنود، به گروه می گوید که این دقیقاً چیزی بوده که به دنبالش میگشته، اما درخواست میکند که صدای درام بلندتر شود و در صورت امکان «ورس» یا بخش سوم جدیدی بجای تکرار آنچه آنها در بخش نخست آورده بودند اضافه شود. گروه پیشنهاد استالون را انجام داده و ورس (Verse) نخست را اصلاح کرده و آهنگ را ریمیکس می کنند.
پیشنهاد از یک بازیگر چیزی نیست که معمولاً گروه های موسیقی هنگام ساخت موزیک دنبالش باشند، اما استالون می‌دانست که چه می کند. جیم پیتریک می گوید: استالون گوش خوبی داره. فقط به دیالوگ هاش گوش کنید، او آن متن ها را نوشته. او با «چشم ببر» آمد برای چنین متنی و با آن عبارات تأثیر گذار مانند این بود که میگه من میخوام تو رو فردا شکست بدم. این همه آن چیزیست که استالون هست، او در رابطه با دیالوگ نابغس. و تا آنجا که من متوجه شدم ترانه ها چیزی جز تنظیم دیالوگ برای موسیقی نیستند.
این رویه همچنین برای ”راکی 4” استفاده شد، جایی که راکی رو در روی بوکسور روسی (ایوان دراگو) قرار می گیرد. استالون از سروایور مجدداً می‌خواهد که آهنگ متن این فیلم را بسازد، و آنها آهنگ ”Burning Heart” را می سازند.
چشم ببر بین مردم بویژه در جوامع ورزشی مانند فیزیوتراپی ها، دوندگان ماراتن، وزنه برداران، و بطور کل هرکسی که احساس می‌کرد با چالشی رو به روست محبوبیت پیدا کرد. پیتریک می گوید: برای کسانی که تمرین بوکس می‌کنند علاقه به این آهنگ طبیعی ست، اما در هر ورزشی، این اثر جنبه انگیزشی پیدا کرده است. من هرگز پیش‌بینی نمی‌کردم این چنین آهنگی خواهد شد. اکنون محبوبیت و جایگاه آن آشکار است، اما ما فقط یک موزیک برای یک فیلم ساختیم. البته بواقع اینکه این کار در آن زمان تبدیل به اثری بزرگ شود جای شگفتی نداشت، اما چیزی که باعث شگفتی ام می‌شود این است که همچنان محبوب است. همچنان قابل اعتماد است، همچنان چیزی مانند یک جوک نیست، هرچند که تبلیغات ”استارباکس” به نوعی از آن جوک ساخت. به یاد دارم که کار، تازه منتشر شده بود و ما با گروه ”آر ایی او اسپیدواگن (REO Speedwagon)” در جاده بودیم. ”چشم ببر” بصورت ویژه ایی ستایش می‌شد و من فکر میکردم، اوه، چه باحال؛ اما درجه محبوبیت و مورد ستایش قرار گرفتن آن برایم ملموس نبود تا اینکه در یک شهر فراموش شده‌ایی در آمریکا به یک رستوران پیتزا هات رفتم. تنها نشسته بودم و پیتزا می‌خوردم که آهنگ از یک جوک باکس (دستگاه پخش آهنگ) پخش شد. یک دختر کوچولویه پنج ساله از جاش پرید و شروع کرد به پا کوبیدن و جیغ کشیدن در صحنۀ رقص، و من با خودم می‌گفتم: اونا آهنگ من پخش میکنن! اونا آهنگ من پخش میکنن! و باهاش میرقصن. بعدش از اونجا رفتم؛ حالا دیگه میدونستم که چیزی برای ارائه داریم.
این اثر در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی بسیاری در سرتاسر دنیا پخش شده. در روزهای نخستین، از این آهنگ احساساتی خالصانه همچون چیزی که در فیلم بود نشان داده می شد، بیشتر در مسابقات گوناگون کشتی. با گذشت روزها و سالها که آهنگ تبدیل به کاری محبوب شده بود، بطور کلی به گونۀ طنزآمیزی برای نشان دادن شخصیتی که تلاش کمدیک دارد استفاده می شد. برای نمونه در کارتون Family Guy, my name is Earl در همین راستا از این آهنگ استفاده شد، و یا در سال 2009 در مجموعه تلویزیونی کمدی The Big Bang Theory (تئوری بیگ بنگ) در سطح دیگری از پوچ انگاری بکار گرفته شد، جایی که در مونتاژ برنامه، دانشمندان برای حل مجموعه ایی از معادلات در تلاش بوده و با هر ضرب آهنگ، آنها هنگامی که کنار تخته سیاه بودند به تصویر کشیده می شدند. شبکه‌های تلویزیونی دیگر آن را در غالب موضوعات و برنامه‌های فراطبیعی مانند Modern Family، New Girl و Breaking Bad نشان می دادند.
کانال ام تی وی (Mtv) تا زمان انتشار این کار نزدیک به یک سال بود که در جریانش قرار داشت.
طی چند سال بعدی، ”چشم ببر” تبدیل به استانداردی تمرینی برای هر آهنگ محبوبی شد که در طول فیلمی شناخته می شد. چنین ویدیوهایی پیشرفت بزرگی برای فیلم‌ها بودند و معمولاً در آنها اعضای گروه یا نوازندگان دیده نمی شدند. نمونه ایی از این فیلم‌ها Footloose، Flashdance و Top Gun بودند که در Mtv در ویدیوهایی مانند Maniac و Danger Zone به نمایش در آمدند.
چشم ببر با تمام بالا و پایین هایش در بیشتر نقاط جهان به اثری شناخته شده و بسیار محبوب تبدیل شد، بطوری که در اغلب چارتهای موزیک در کشورهای مختلف به رتبه نخست رسید؛ همانطور که در چارت ویژه US Billboard Hot 100 در جای نخست قرار گرفت. این اثر در سال 1982 جایزه گرمی 25ام برای «بهترین اجرای راک گروهی با وکال» را برای گروه به همراه داشت و افزوده بر آن نامزد دریافت جایزه اسکار شد بطوری که تنها موردی بود که راکی 3 در آن شانس بردن اسکار داشت. چشم ببر همچنان (تا سال 2018) در لیست ”صد اثر برتر همه ادوار بیلبورد آمریکا (US Billboard Hot 100)” در رده 26ام قرار دارد.
متن و ترجمۀ چشم ببر
Rising up, back on the street
به پا خاستن، برگشت به خیابان
Did my time, took my chances
کارم را انجام دادم، شانسم را گرفتم
Went the distance, now I'm back on my feet
دور راهی را رفتم، اکنون برگشتم روی پاهام
Just a man and his will to survive
فقط یک مرد و میل اش به بقا
So many times it happens too fast
بسیاری از اوقات خیلی سریع اتفاق می افتد
You trade your passion for glory
تو شور ات را برای افتخار تجارت می کنی
Don't lose your grip on the dreams of the past
چنگ زدن به رؤیاهای پیشین را از دست نده
You must fight just to keep them alive
تو فقط باید بجنگی تا آنها را زنده نگه داری
It's the eye of the tiger
این است آن چشم ببر
It's the thrill of the fight
این است آن هیجان نبرد
Rising up to the challenge of our rival
به پا خاستن برای به چالش کشیدن رقیبانمان
And the last known survivor
و آن واپسین باقی‌مانده شناخته شده
Stalks his prey in the night
صیدهایش را در شب از پا در می آورد
And he's watching us all with the eye of the tiger
و او ما را همواره با دید ببر می پاید
Face to face, out in the heat
رو در رو، در گرمای بیرون
Hanging tough, staying hungry
سرسخت بودن، مشتاق ماندن
They stack the odds still we take to the street
آنها فرصت هایی که ما همچنان با خود به خیابان می بریم را دسته بندی می‌کنند
For the kill with the skill to survive
برای کشتن کارشناسانه تا بقا
It's the eye of the tiger
این است آن چشم ببر
It's the thrill of the fight
این است آن هیجان نبرد
Rising up to the challenge of our rival
به پا خاستن برای به چالش کشیدن رقیبانمان
And the last known survivor
و آن واپسین باقی‌مانده شناخته شده
Stalks his prey in the night
صیدهایش را در شب از پا در می آورد
And he's watching us all with the eye of the tiger
و او ما را همواره با دید ببر می پاید
Rising up, straight to the top
به پا خاستن، راست به سمت قله
Had the guts, got the glory
دل و جرأت داشت، افتخار بدست آورد
Went the distance, now I'm not gonna stop
دور راهی را رفتم، اکنون نمی‌خواهم که بایستم
Just a man and his will to survive
فقط یک مرد و میل اش به بقا
It's the eye of the tiger
این است آن چشم ببر
It's the thrill of the fight
این است آن هیجان نبرد
Rising up to the challenge of our rival
به پا خاستن برای به چالش کشیدن رقیبانمان
And the last known survivor
و آن واپسین باقی‌مانده شناخته شده
Stalks his prey in the night
صیدهایش را در شب از پا در می آورد
And he's watching us all with the eye of the tiger
و او ما را همواره با دید ببر می پاید
The eye of the tiger
The eye of the tiger
The eye of the tiger
The eye of the tiger
لینک فایل شنیداری چشم ببر از سروایور: